Giảm phát thải nhà kính: Đô thị và giao thông là chìa khóa

Phát thải nhà kính từ giao thông và đô thị đang gia tăng nhanh chóng. Việt Nam cần hành động quyết liệt để giữ lời hứa trung hòa carbon vào năm 2050.

Giao thông – “nút thắt cổ chai” của mục tiêu giảm phát thải

Theo thống kê, tại Việt Nam lĩnh vực giao thông chiếm tới 18% tổng lượng phát thải khí nhà kính. Trong khi đó, tỷ lệ sở hữu xe cá nhân – đặc biệt là xe máy và ô tô – đang tăng nhanh tại các đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM. Điều này khiến lượng phát thải CO2 từ hoạt động giao thông ngày càng trở nên đáng báo động.

Ảnh minh họa.

Năm 2025, khi các nước đang nỗ lực hiện thực hóa các cam kết từ Hội nghị COP28, Việt Nam cũng đối mặt với áp lực lớn trong việc cắt giảm phát thải từ giao thông. Hạ tầng giao thông công cộng dù đã được đầu tư nhưng vẫn chưa đủ sức thay thế phương tiện cá nhân. Tình trạng kẹt xe, ô nhiễm không khí và tiếng ồn không chỉ gây hại cho sức khỏe người dân mà còn góp phần gia tăng phát thải khí nhà kính – nguyên nhân chính gây biến đổi khí hậu.

Hiện nay, khái niệm giao thông bền vững đang được nhắc đến nhiều hơn. Theo các chuyên gia, phát triển hệ thống xe buýt nhanh (BRT), tàu điện ngầm, xe đạp công cộng kết hợp với việc hạn chế xe cá nhân là cách để giảm phát thải CO2 hiệu quả. Tuy nhiên, để mô hình này phát huy tác dụng, cần sự đồng thuận từ người dân và cải thiện đáng kể về chất lượng dịch vụ.

Một hướng đi khác đang nổi lên là xe điện. Với sự tham gia mạnh mẽ của các doanh nghiệp nội địa như VinFast, thị trường xe điện tại Việt Nam đang trên đà tăng trưởng. Nhưng để xe điện thật sự thay thế xe xăng, cần mở rộng mạng lưới trạm sạc, hạ giá thành pin và có chính sách hỗ trợ phù hợp.

Vấn đề không chỉ nằm ở công nghệ, mà là tư duy phát triển đô thị. Khi đô thị quy hoạch thiếu đồng bộ, người dân buộc phải sử dụng phương tiện cá nhân. Do đó, muốn giải quyết tận gốc bài toán phát thải từ giao thông, cần tích hợp chiến lược phát triển đô thị xanh và bền vững ngay từ đầu.

Giải pháp nào cho bài toán phát thải nhà kính?

Cùng với tăng trưởng kinh tế, tốc độ đô thị hóa ở Việt Nam đang diễn ra nhanh chóng. Nhưng đô thị hóa không đồng nghĩa với phát triển bền vững. Tại nhiều thành phố, việc mở rộng hạ tầng, xây dựng cao ốc và khu công nghiệp đang khiến lượng phát thải nhà kính tăng vọt.

Theo đánh giá của Viện Chiến lược Phát triển, các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng đang là "điểm nóng" phát thải do nhu cầu tiêu thụ năng lượng, giao thông và xây dựng quá lớn. Việc thiếu không gian xanh, mật độ xây dựng cao và thiết kế hạ tầng không thích ứng với biến đổi khí hậu khiến các đô thị Việt Nam trở thành “ổ phát thải carbon”.

Một đô thị lý tưởng không chỉ là nơi kinh tế phát triển, mà còn cần đảm bảo chất lượng môi trường sống. Đô thị xanh với các công trình sử dụng năng lượng tái tạo, hạ tầng tiết kiệm điện, cây xanh bao phủ và giao thông không phát thải chính là lời giải cho bài toán phát triển đô thị hiện đại.

Để hướng tới mục tiêu này, nhiều địa phương đã bắt đầu triển khai các sáng kiến xanh như chiếu sáng công cộng bằng năng lượng mặt trời, phủ mái xanh lên tòa nhà, quy hoạch đô thị theo hướng thân thiện với môi trường. Dù chưa đồng đều, nhưng đây là tín hiệu tích cực cho thấy ý chí chuyển đổi.

Cùng lúc đó, các doanh nghiệp bất động sản cũng đóng vai trò quan trọng. Xu hướng phát triển khu đô thị trung hòa carbon đang dần lan rộng, nhất là ở các đô thị vệ tinh quanh Hà Nội, TP.HCM. Những dự án tích hợp công nghệ xanh, hạ tầng thông minh và hệ thống quản lý năng lượng tiên tiến có thể trở thành hình mẫu phát triển đô thị trong tương lai gần.

Thực hiện được điều đó không chỉ giúp Việt Nam tiến gần hơn tới mục tiêu giảm phát thải nhà kính mà còn tạo ra giá trị bền vững về lâu dài, từ môi trường sống cho người dân tới năng lực cạnh tranh đô thị.

Muốn đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050, Việt Nam không thể chậm trễ trong việc giảm phát thải nhà kính từ các lĩnh vực trọng yếu như giao thông và đô thị. Đây là hai “mũi giáp công” quan trọng – nơi tập trung nhiều thách thức nhưng cũng tiềm ẩn không ít cơ hội để chuyển đổi xanh.

Đầu tư vào giao thông bền vững và đô thị xanh không chỉ là cách để giảm lượng khí CO2, mà còn góp phần nâng cao chất lượng sống, cải thiện năng lực cạnh tranh đô thị, và từng bước thích ứng với biến đổi khí hậu. Chìa khóa nằm ở việc đồng bộ hóa quy hoạch, công nghệ và hành vi – để mỗi thành phố đều trở thành một trung tâm phát triển bền vững thực sự.

Đặc biệt, trong bối cảnh Việt Nam đang xây dựng Chiến lược Quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021–2030, các đô thị cần trở thành đầu tàu đổi mới. Đây cũng là thời điểm thích hợp để thử nghiệm các mô hình giao thông không phát thải, xây dựng các khu đô thị trung hòa carbon, và thúc đẩy sự tham gia của khối tư nhân trong phát triển hạ tầng xanh.

Nếu chính sách và hành động được triển khai nhất quán, giao thông và đô thị không chỉ ngừng là nguồn phát thải lớn, mà sẽ trở thành giải pháp trọng tâm đưa Việt Nam tiến nhanh hơn trên con đường phát triển bền vững.