Biên soạn sổ tay hướng dẫn quy hoạch chi tiết các khu đô thị mới và các khu tái định cư. Mã số: RDMT 05-04

I. Lý do và sự cần thiết 

Cùng với chủ trương và các chính sách thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của Chính phủ và chính quyền các cấp, qúa trình đô thị hóa đang diễn ra khá mạnh ở nhiều khu vực trong cả nước. Qúa trình phát triển mở rộng của các đô thị cũng như sự hình thành và phát triển của các hoạt động kinh tế công nghiệp, cảng, du lịch - dịch vụ, thương mại, giáo dục chuyên nghiệp, văn hóa..., đặt ra nhu cầu phải phát triển các khu đô thị mới, các khu tái định cư để đáp ứng nhu cầu về nhà ở, sinh hoạt và kinh doanh dịch vụ phục vụ cho các khu chức năng đô thị có tính chất là động lực phát triển  cho qúa trình đô thị hóa và tăng trưởng kinh tế này, cũng như đáp ứng nhu cầu tăng trưởng của các đô thị hiện có. 

Hiện nay, trong cả nước, có nhiều khu đô thị mới và khu tái định cư đang được hình thành. Song, qúa trình lựa chọn địa điểm, lập và xét duyệt quy hoạch, quá trình quản lý và triển khai xây dựng còn nhiều bất cập. Sự chậm trễ trong việc hình thành các khu đô thị mới theo phản ứng dây chuyền lại tạo ra lực cản đối với  các hoạt động kinh tế quan trọng có ảnh hưởng lớn đến sự phát triển đôi khi là cả một khu vực lớn. 

Các khu đô thị mới và tái định cư một mặt là một giai đoạn phát triển đặc biệt của đô thị trước khi hòa nhập vào tổng thể đô thị hoàn chỉnh. Mặt khác, các khu đô thị mới là cơ hội để các lực lượng trong xã hội đầu tư ý chí, nguồn lực để hình thành nên những khu đô thị mới hiện đại - những hình ảnh đô thị của tương lai, ít bị chi phối hơn bởi các điều kiện hiện trạng xây dựng.  Ðồ án quy hoạch chi tiết các khu đô thị mới và tái định cư cần được nghiên cứu một cách đầy đủ và thỏa đáng, đảm bảo tính hiện đại, bền vững trong tương lai, tính khả thi trong giai đoạn trước mắt và đặc biệt là phải gắn kết hài hòa với các khu vực hiện có lân cận hoặc có liên quan. 

Hình thành đô thị mới là một trong những biện pháp hiệu quả để làm giảm sức ép lên các khu đô thị hiện có về mặt mật độ dân số, cơ sở hạ tầng, cấu trúc xã hội, môi trường, yêu cầu nâng cao cuộc sống và văn minh đô thị. 

Việc nghiên cứu biên soạn sổ tay hướng dẫn quy hoạch chi tiết các khu đô thị mới và các khu tái định cư nhằm tạo công cụ để hỗ trợ cho qúa trình lập, xét duyệt và quản lý quy hoạch chi tiết các khu chức năng này trong đô thị. 

II. Mục tiêu của đề tài 

Xây dựng công cụ hướng dẫn, trợ giúp cho qúa trình lập và xét duyệt quy hoạch chi tiết các khu đô thị mới, các khu tái định cư. 

III. Các khái niệm cơ bản: 

Theo các chuyên gia quy hoạch nghiên cứu khu đô thị mới Nam thành phố Hồ chí Minh: 

 “ Khu đô thị mới là khu đô thị phát triển song hành với nội thành cũ, là khu hổn hợp đa chức năng, trung tâm tài chính, thương mại, dịch vụ, công nghiệp khoa học, văn hoá, giáo dục, nghỉ ngơi, giải trí với quy mô dân số khoảng 500.000 người và là khu đô thị của thành phố hiện đại đi vào thế kỹ 21.” 

Khái niệm khu đô thị mới theo Nghị định số 02/2006/NDD-CP ngày 05/01/2006 của Chính phủ: 

“Khu đô thị mới là một khu đô thị đồng bộ có hệ thống các công trình hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, khu dân cư và các công trình dịch vụ khác, được phát triển nối tiếp đô thị hiện có hoặc hình thành khu đô thị tách biệt, có ranh giới và chức năng được xác định phù hợp với quy hoạch xây dựng đô thị đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt”. Ðồng thời Nghị định số 02/2006/NDD-CP ngày 05/01/2006 của Chính phủ cũng khẳng định quy mô khu đô thị mới không được nhỏ hơn 20ha. 

Khái niệm khu tái định cư: 

Khu tái định cư là khu ở phục vụ cho các đối tượng bị giải tỏa - di dời khỏi nơi đang sống để giải phóng qũy đất phục vụ cho các mục đích phát triển kinh tế - xã hội, phát triển đô thị. Khu tái định cư phải được hiểu là một bộ phận cấu thành của các khu đô thị mới hoặc các khu đô thị cải tạo phát triển xen cấy và cần được đảm bảo tất cả các yêu cầu về hạ tầng xã hội và hạ tầng kỹ thuật như  các khu ở khác trong đô thị theo tiêu chuẩn quy phạm về quy hoạch xây dựng. 

Trong đề tài này chỉ đề cập đến các khu tái định cư trong đô thị và khu tái định cư được hiểu cũng là một khu đô thị mới hoặc là một phần của khu đô thị mới. 

Về bản chất khu đô thị mới và khu tái định cư  sau khi được định hình sẽ hòa nhập vào tổng thể chung của đô thị, trở thành một khu dân dụng trong đô thị, đồng thời thực tế phát triển đô thị cho thấy trong các khu đô thị mới có thể vẫn đan xen các khu dân cư hiện hữu. Một khu đô thị mới phát triển tốt là khu đô thị gắn bó hài hòa với các khu đô thị hiện hữu, hạn chế đến mức tối đa đền bù giải tỏa mà vẫn đáp ứng các yêu cầu phát triển trong tương lai. Một khu đô thị hôm nay là mới nhưng trong tương lai phải là một khu chức năng đô thị. Ðề tài này nghiên cứu biên soạn sổ tay hướng dẫn Quy hoạch chi tiết các khu đô thị mới và các khu tái định cư và có thể áp dụng lập quy hoạch chi tiết các khu dân dụng nói chung trong đô thị (Bao gồm cả khu đô thị mới và khu tái định cư. Trong khu đô thị mới có thể bao gồm cả các khu ở hiện trạng giữ lại cải tạo và các khu tái định cư).

IV. Kết luận và kiến nghị 

Ðề tài nghiên cứu biên soạn sổ tay Quy hoạch chi tiết các khu đô thị mới và các khu tái định cư đã nghiên cứu biện soạn hướng dẫn lập quy hoạch chi tiết các khu dân dụng - khu đô thị nói chung trên các quan điểm:

 -  Về quy trình lập quy hoạch, khu tái định cư cũng là một khu dân cư đô thị và cần được quy hoạch theo đúng một quy trình như các khu đô thị mới nói chung, không nên có sự phân biệt giữa khu đô thị mới và các khu tái định cư. 

-  Khái niệm khu đô thị mới là một khái niệm hết sức tương đối trên phương diện thời gian cũng như không gian. Về thời gian, ngày hôm nay một khu đô thị là mới, nhưng một thời gian sau sẽ không còn là đô thị mới nữa, nó cần được hoà đồng tuyệt đối trong tổng thể đô thị. Về không gian, khu đô thị mới cần hài hoà với không gian chung của toàn đô thị và các khu vực lân cận. Trong một giai đoạn nào đó, một khu đô thị mới có thể có những hình ảnh đẹp hơn, hiện đại hơn các khu vực lân cận, nhưng đô thị luôn luôn biến đổi, các khu vực hiện có của đô thị nếu được cải tạo tốt vẫn có thể có diện mạo đẹp và lại trở nên mới hơn các khu đô thị trước đó là mới. Việc hình thành nên các khu đô thị mới như Cipputra tại Hà Nội với hệ thống hành rào kín bao quanh, hoàn toàn tách biệt với các khu đô thị hiện hữu, thậm chí trở thành vật cản rất lớn đối với sự giao lưu của các khu vực xung quanh với nhau là một ví dụ không tốt về phát triển đô thị mới xét từ góc độ nhân văn cũng như tổ chức không gian đô thị và nhiều góc độ khác. 

- Trong các khu đô thị mới vẫn có thể còn tồn tại những khu dân cư hiện hữu, thậm chí nên khuyến khích việc kết hợp quy hoạch cải tạo các khu dân cư hiện hữu và xây dựng các khu đô thị mới, hạn chế tối đa đền bù giải toả. Do đó, có thể thấy quy trình và nội dung lập quy hoạch chi tiết một khu đô thị mới hoàn toàn hay một khu dân dụng nói chung trong đô thị không có sự khác biệt. Có khác chăng là sự khác biệt về các chỉ tiêu kinh tế - kỹ thuật và các giải pháp quy hoạch cụ thể được nghiên cứu thiết kế cho từng khu đô thị, cho từng khu vực trong một khu đô thị. 

Nội dung và quy trình lập quy hoạch chi tiết các khu dân dụng/khu đô thị được soạn thảo trong khuôn khổ các quy định hiện hành về lập quy hoạch xây dựng. Tuy nhiên, để phù hợp hơn với quá trình phát triển đô thị trong cơ chế thị trường và với vai trò ngày càng cao của thành phần kinh tế ngoài quốc doanh, các quy định về nội dung quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/2.000 cần đựơc điều chỉnh đảm bảo linh hoạt hơn, có khả năng thích ứng cao hơn với nhu cầu liên tục thay đổi của xã hội, trên cơ sở đảm bảo một số nguyên tắc cơ bản và các quy định khống chế mang tính chiến lược, hướng tới một số mục tiêu chính. Ðiều này chỉ có thể thực hiện được trong các đồ án khi có sự thay đổi từ các văn bản pháp quy và thói quen tư duy theo hệ thống kế hoạch hoá tập trung được thay đổi. 

Chủ nhiệm đề tài:                ThS. KS. Phạm Thị Huệ Linh 

Tham gia nghiên cứu:         TS. KTS. Trần Thị Lan Anh 

                                             ThS. KTS. Lê Kiều Thanh 

                                             ThS. KTS Lưu Quang Huy 

                                             ThS. KS. Trần Văn Nhân 

                                              KS. Dương Hồng Thúy 

                                              KS. Nguyễn Ngọc Yên 

                                              KS. Nguyễn Phương Hòa 

                                              KS. Nguyễn Ðình Bách