Nghiên cứu các yêu cầu kỹ thuật và hướng dẫn thiết kế hệ thống cây xanh trong các đồ án quy hoạch xây dựng đô thị (Mã số RD 05-03)

I. Sự cần thiết của đề tài

Trong những năm qua, các đô thị nước ta đã phát triển nhanh chóng cả về số lượng và chất lượng. Hiện trạng dân số đô thị trên cả nước khoảng trên 45 triệu người, chiếm khoảng 50% dân số cả nước. Hệ thống đô thị bao gồm 679 đô thị, trong đó có 5 thành phố trực thuộc Trung ương, gần 100 thành phố - thị xã thuộc tỉnh, gần 600 thị trấn và hàng chục vạn điểm dân cư nông thôn được hình thành dọc theo địa hình từ Bắc vào Nam. 

Đô thị phát triển đòi hỏi phải dựa trên những cơ sở tổ chức phát triển bền vững, ổn định và hợp lý về môi sinh, môi trường. Do vậy việc bảo vệ môi trường đô thị, trong đó việc thiết kế quy hoạch, quản lý các hệ thống cây xanh đô thị (không gian xanh chuyên dụng, không gian xanh công cộng, không gian xanh đặc biệt) có tầm quan trọng đặc biệt. 

Và đối với đô thị cây xanh có một vai trò quan trọng trong đời sống của con người, nó không những làm đẹp thành phố và làm phong phú cuộc sống văn hóa dân cư đô thị mà còn có ý nghĩa  kinh tế và tác dụng phòng hộ, điều tiết cải thiện khí hậu thành phố. Bởi vì cây xanh là một cơ thể sống với mầu sắc, hoa lá thay đổi theo mùa. Cây xanh là một yếu tố thiên nhiên, đã góp phần làm tự nhiên hóa đô thị, làm đẹp thành phố và đưa con người trở về với thiên nhiên. 

Nhà nước ta luôn luôn chăm sóc đến đời sống của nhân dân, tìm cách cải tạo môi trường xanh cho ngày một tốt hơn. Việc dùng cây xanh để cải tạo môi trường sống, làm đẹp môi trường đô thị … đã trở thành hết sức quan trọng. Mục đích của ta là tổ chức được nơi nghỉ ngơi yên tĩnh cho người lớn, nơi hoạt động các môn thể dục thể thao, chỗ vui chơi giải trí cho trẻ em, làm đẹp các khu ở, bảo vệ môi trường sinh thái đô thị… 

Tuy nhiên những cố gắng đó vẫn chưa đủ đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của nhân dân, chưa đưa cây xanh đô thị đang đứng trước nguy cơ kém cả về hình thức và chất lượng cây trồng, công tác quản lý, bảo vệ còn nhiều vấn đề bất cập. Đối với những thành phố lớn có mật độ dân số đông như Hà Nội, Hồ Chí Minh và các thành phố khác như: Đà Lạt, Hạ Long, Hải Phòng, Đà Nẵng,… thì vấn đề đó càng ở mức độ báo động. 

Nhưng cho tới nay, trong các đồ án quy hoạch XDĐT, vẫn chưa có những phương pháp hướng dẫn thiêt kế cây xanh cụ thể cũng như các trình tự hướng dẫn thiết kế cây xanh đô thị hợp lý. Các đồ án chỉ đề cập tới tỷ lệ % cho đất cây xanh đô thị. Công tác thiết kế cây xanh đô thị vẫn còn lồng ghép với các đồ án thiết kế khác, chưa đưa ra một mảng thiết kế riêng biệt, các tác giả chưa đề xuất những mô hình bố cục, tổ hợp thiết kế cây xanh cụ thể cho từng khu chức năng trong đô thị. Mặt khác nghệ thuật thiết kế cây xanh trong đô thị thực chất là một sản phẩm của thiết kế đô thị, nhưng về lĩnh vực này ở nước ta chưa được đề cập tới mà chỉ là những nghiên cứu đơn lẻ dưới các góc độ khác nhau. Do vậy dẫn đến những vấn đề như: chưa có các phân tích tổng hợp về các tiêu chí ảnh hưởng tới phương pháp thiết kế cây xanh, việc đánh giá hiện trạng cây xanh cảnh quan còn sơ sài, dẫn tới phương pháp thiết kế, các yêu cầu hướng dẫn thiết kế chưa được đưa ra một cách cụ thể và đầy đủ. Và những mảng xanh trong đô thị vẫn còn là những mảnh xanh lộn xộn, và dễ bị  người dân lấn chiếm. 

Trước những vấn đề trên cho thấy, việc nghiên cứu những tiêu chuẩn kỹ thuật và hướng dẫn thiết kế hệ thống cây xanh đô thị là hết sức cần thiết nhằm đề xuất không gian xanh một tỉ lệ đất trong đô thị thích đáng, những giải pháp tốt trong thiết kế quy hoạch, quản lý không gian xanh toàn đô thị, cũng như đưa ra trình tự hướng dẫn thiết kế cây xanh thích hợp trong các đồ án QHXD đô thị. Sử dụng tiềm năng của thiên nhiên một cách hợp lý, phục vụ, nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân đô thị, nâng cao hiệu quả của vốn đầu tư. Đây là biện pháp hữu hiệu trong việc tổ chức không gian xanh đô thị, giữ được quỹ đất xanh cho đô thị để từ đó hệ không gian xanh đô thị được duy trì, bảo dưỡng tốt, tạo vẻ đẹp cho cảnh quan đô thị.

II. Mục tiêu 

Nhằm cung cấp cho các nhà thiết kế lập quy hoạch cây xanh trong các đồ án quy hoạch chung và chi tiết XDĐT 

Là cơ sở giúp cho các cơ quan quản lý ở địa phương trong công tác bảo vệ và quản lý hệ thống cây xanh đô thị có hiệu quả.

III. Phạm vi nghiên cứu 

Nghiên cứu các yêu cầu kỹ thuật và hướng dẫn thiết kế cây xanh đô thị được áp dụng cho quy hoạch chung và quy hoạch chi tiết. 

Tập trung vào các đô thị sau: 

Đô thị đặc biệt: TP. Hà Nội, TP Hồ Chí Minh 

Đô thị loại 1: Tp. Đà Nẵng, TP. Hải Phòng

IV. Sản phẩm của đề tài 

Các sơ đồ, bản vẽ, biểu bảng có tính chất chuyên ngành về thiết kế cây xanh đô thị 

Các yếu tố ảnh hưởng tới yêu cầu kỹ thuật thiết kế cây xanh đô thị 

Đề xuất các phương án thiết kế cây xanh trong đồ án quy hoạch chung và quy hoạch chi tiết cây xanh đô thị

V. Kết quả của đề tài 

Đề tài nghiên cứu dự thảo hướng dẫn thiết kế hệ thống cây xanh trong đồ án quy hoạch xây dựng đô thị sẽ là một cơ sở trong việc đề xuất các giải pháp thiết kế và quản lý hệ thống cây xanh trong đô thị ViệtNam 

Đề tài cũng cung cấp thêm trong quy trình thiết kế quy hoạch và quản lý quy hoạch đô thị một công cụ mới trong vấn đề thiết kế cây xanh đô thị nhằm bảo vệ vẻ đẹp, diện mạo, cảnh quan đô thị, giúp nâng cao chất lượng sống đô thị, cải tạo môi trường cảnh quan và phát triển trở thành một đô thị xanh, sạch đẹp. 

Chủ nhiệm đề tài: ThS.KTS Nguyễn Thị Hồng Diệp 

Cán bộ tham gia:  KTS Đinh Nguyệt Ánh

                  KS Đỗ Thị Minh Huyền