Phó Viện trưởng VIUP Phạm Thị Nhâm tham dự Hội thảo Văn hóa 2024 với chủ đề Chính sách và nguồn lực cho phát triển thiết chế văn hóa, thể thao

PVT Phạm Thị Nhâm trình bày tham luận

Trình bày tham luận tại hội thảo, PVT Phạm Thị Nhâm cho biết tới thời điểm hiện tại gần như tất cả các tỉnh đều đã thực hiện quy hoạch tích hợp theo tinh thần của luật quy hoạch. Ý tưởng của việc thực hiện quy hoạch tích hợp là có sự thống nhất giữa các ngành lĩnh vực, các địa phương trong một bản quy hoạch duy nhất, nhằm phát huy hiệu quả tích hợp giữa các lĩnh vực và giảm thiểu những mâu thuẫn, chồng chéo trong quy hoạch. Đối với lĩnh vực văn hoá thể thao, các nội dung này được tích hợp trong quy hoạch dưới hai góc độ: thứ nhất là góc độ ngành lĩnh vực kinh tế và dưới góc độ hạ tầng xã hội. Cho tới nay, những chiến lược về văn hoá thể thao cũng như những giải pháp hạ tầng đã được ngành văn hoá và các địa phương quận huyện đưa lên, với sự tham gia và thống nhất với tư vấn lập quy hoạch tỉnh và đã được tích hợp vào quy hoạch tỉnh, theo đúng quy định của luật pháp.

Toàn cảnh hội thảo

Tuy nhiên, bà cho rằng trong đa số quy hoạch tỉnh còn có một số vấn đề tồn tại về nội dung định hướng phát triển văn hoá thể thao dưới góc độ một ngành lĩnh vực kinh tế và nội dung hạ tầng xã hội, về mối liên hệ giữa phần định hướng và phần hạ tầng cũng như có những khó khăn nhất định trong việc hoạch định chiến lược ngành văn hoá thể thao.

PVT. Phạm Thị Nhâm phân tích, thông thường, định hướng về lĩnh vực văn hóa, thể thao sẽ bao gồm ba nội dung chính. Một là, phát triển và nâng cao bản sắc văn hóa, sức khỏe người dân thông qua các hoạt động văn hóa, thể thao đại chúng, cộng đồng. Đây có thể coi là phần mục tiêu xã hội, phi kinh tế của lĩnh vực văn hóa, thể thao. Hai là phát triển công nghiệp văn hóa như một lĩnh vực kinh tế, với những mục tiêu tăng trưởng, đóng góp GRDP rõ ràng. Ba là, tích hợp yếu tố văn hóa, thể thao để phát triển các lĩnh vực khác như du lịch, bất động sản, giáo dục đào tạo... Đây là những tác động kinh tế thứ cấp của văn hóa, thể thao.

Như vậy, đối với các thiết chế văn hoá, cũng cần làm rõ các loại thiết chế nào là cần và đủ để đạt được 3 định hướng nói trên, trong từng trường hợp cụ thể của từng tỉnh. Song hiện nay, định hướng chung về mặt luật pháp cũng như các thông tư, nghị định hướng dẫn đối với lĩnh vực văn hóa còn rất chung chung và lỏng lẻo. Nhận định như vậy, PVT. Phạm Thị Nhâm cho rằng, trên cơ sở ba nhóm nội dung này cần có định hướng rõ ràng cho lĩnh vực văn hóa, thể dục thể thao.

Đối với nhóm thứ nhất, bao gồm các hoạt động văn hoá quần chúng, có một số chỉ tiêu, định mức, nhưng là chung cho các đô thị, sẽ không trả lời được câu hỏi cụ thể đối với từng đô thị thực tế, sẽ cần các yêu cầu gì để phát huy tối đa và tối ưu yếu tố văn hoá xã hội.

Đối với nhóm thứ hai là lĩnh vực công nghiệp văn hoá, còn chưa có những định nghĩa cụ thể về các ngành thuộc lĩnh vực này, cũng như các chỉ số phát triển định hướng cho lĩnh vực này.

Đối với nhóm tác động thứ cấp, đa số các tác động này chưa có phương pháp để định lượng, như kiểu các gía trị dịch vụ môi trường. Ngay cả việc nghiên cứu định tính cũng chưa có những định hướng để nêu bật được mối quan hệ giữa các lĩnh vực văn hoá thể thao với các lĩnh vực khác.

Theo PVT. Phạm Thị Nhâm, riêng về hạ tầng hay thiết chế văn hoá thể thao, thì về cơ bản, hệ thống thiết chế văn hoá có thể được nhìn nhận ở 3 cấp độ: cấp độ vĩ mô toàn tỉnh, là những chiến lược phân vùng phát triển lớn. Cấp độ messo hay tầm trung là những cụm, tuyến mang tính chiến lược, có khả năng tích hợp với những chiến lược phát triển đất đai, du lịch. Cấp độ chi tiết mới là những công trình, thiết chế văn hoá thể thao cụ thể. Trong đó, vai trò chính của một quy hoạch cấp tỉnh nằm ở hai lớp trên. Lớp cuối cùng là các công trình cụ thể thường là những dự án hoặc quy hoạch chi tiết, chương trình hành động cụ thể. Quy hoạch tỉnh chỉ nên có những định hướng chung về chỉ tiêu, tỷ lệ các thiết chế văn hoá thể thao, chứ không xác định tới từng công trình. Trong khi đó, hiện nay phần quy hoạch thiết chế văn hoá thể thao chủ yếu nặng về danh sách chi tiết các công trình, mà đa số thiếu hai lớp trên. Với cách thức như vậy, thông thường quy hoạch sẽ chỉ nhắc lại những danh mục dự án có sẵn mà ít tính chất định hướng chiến lược tổng thể. Việc nhắc lại các danh mục dự án này không có hại đối với việc hoạch định chính sách, nhưng không phát huy hết được tính tổng thể và chiến lược của quy hoạch tỉnh.

Từ đó, PVT. Phạm Thị Nhâm đã đề xuất những nội dung cần cải tiến trong lần điều chỉnh các quy hoạch tỉnh tới, bao gồm: Định nghĩa rõ bằng lời và các chỉ số cơ bản sự khác biệt giữa nội dung định hướng ngành văn hoá thể thao và phần hạ tầng xã hội văn hoá thể thao; Làm rõ nhu cầu hoạch định cấp vĩ mô và cấp trung quy mô trong hệ thống cấu trúc thiết chế văn hoá thể thao của quy hoạch tỉnh; Có những định hướng và nghiên cứu sâu hơn, rõ nét hơn về các giá trị dịch vụ văn hoá thể thao đối với nền kinh tế, định lượng và định tính, cũng như hướng dẫn chi tiết hơn về các nội dung này trong báo cáo quy hoạch tỉnh; Làm rõ những nội dung ở mức độ nào thì sẽ đưa vào quy hoạch tỉnh, nội dung nào sẽ thuộc các chương trình, dự án, kế hoạch hành động của ngành.