Đào tạo nguồn nhân lực cho công tác quy hoạch tỉnh

PGS. TS. KTS. Lương Tú Quyên

Khoa Quy hoạch đô thị- nông thôn, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội

Tóm tắt

Khoa Quy hoạch đô thị - nông thôn, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội là cái nôi đầu tiên đào tạo Kiến trúc sư Quy hoạch và là cơ sở cung cấp phần lớn nguồn cán bộ cho công tác quy hoạch xây dựng trong cả nước. Quy hoạch vùng là lĩnh vực mà Khoa Quy hoạch luôn chú trọng đào tạo song song cùng với quy hoạch đô thị và nông thôn.

Luật Quy hoạch ban hành năm 2017 đã làm thay đổi sâu sắc công tác quy hoạch xây dựng, nhất là quy hoạch xây dựng vùng tỉnh. Trước những thay đổi đó Khoa Quy hoạch cũng đã có những cải tiến chương trình đào tạo, cập nhật nội dung giảng dạy để đáp ứng các yêu cầu đổi mới của đất nước về quy hoạch.

Bài viết giới thiệu về những thay đổi trong giảng dạy và đào tạo bậc đại học và sau đại học của Bộ môn Quy hoạch Vùng, Khoa Quy hoạch đô thị và nông thôn, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội nhằm trang bị cho học viên, sinh viên những kiến thức, tầm nhìn sâu rộng về tổ chức lãnh thổ để có thể tham gia công tác quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh trong giai đoạn mới.

Từ khóa: Quy hoạch tỉnh, quy hoạch vùng, đào tạo nguồn nhân lực

1. Đặt vấn đề

Khoa Quy hoạch đô thị - nông thôn (gọi tắt là Khoa Quy hoạch), Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội đã có 30 năm truyền thống đào tạo Kiến trúc sư Quy hoạch. Ngay từ những ngày đầu mới thành lập, Khoa Quy hoạch luôn chú trọng đào tạo quy hoạch vùng song song cùng với quy hoạch đô thị và nông thôn.

Luật Quy hoạch ban hành năm 2017 đã làm thay đổi sâu sắc công tác quy hoạch xây dựng, nhất là quy hoạch xây dựng vùng tỉnh. Trước những thay đổi đó Khoa Quy hoạch cũng đã có những cải tiến chương trình đào tạo, cập nhật nội dung giảng dạy để đáp ứng các yêu cầu đổi mới của đất nước về quy hoạch.

2. Giới thiệu về Khoa Quy hoạch, Đại học Kiến trúc Hà Nội

Khoa Quy hoạch, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội là cái nôi đầu tiên đào tạo Kiến trúc sư Quy hoạch và là cơ sở cung cấp phần lớn nguồn cán bộ hoạt động trong lĩnh vực quy hoạch xây dựng cho cả nước.

Trước năm 1992, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội đào tạo Kiến trúc sư (KTS) bao gồm cả thiết kế công trình và thiết kế quy hoạch. Việc đào tạo chung một khối lượng kiến thức quá rộng cho cả KTS công trình và KTS quy hoạch trong 5 năm học đại học có nhiều hạn chế vì chưa tạo ra được một đội ngũ KTS quy hoạch chuyên nghiệp. Vì vậy năm 1992 Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội đã thành lập Khoa Quy hoạch đô thị - nông thôn trên cơ sở Bộ môn Quy hoạch của Khoa Kiến trúc.

Sau 30 năm xây dựng và trưởng thành, Khoa quy hoạch đô thị- nông thôn luôn giữ vai trò là một cơ sở đào tạo Kiến trúc sư quy hoạch hàng đầu của cả nước. Mỗi năm, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội cung cấp cho xã hội hàng trăm KTS quy hoạch. Các thế hệ sinh viên ra trường đã đóng góp đáng kể trong công tác lập & quản lý quy hoạch tại các cơ quan từ Trung ương đến các địa phương.

Khoa Quy hoạch đô thị- nông thôn hiện nay có khoảng 45 cán bộ giảng dạy, trong đó có 02 Phó giáo sư, 13 Tiến sĩ và 30 Thạc sĩ. Tham gia giảng dạy còn có nhiều chuyên gia trong và ngoài nước, các chuyên gia đến từ các Viện quy hoạch quốc gia và Hà Nội, Hội Quy hoạch Phát triển đô thị Việt Nam, Hội Kiến trúc sư Việt Nam & các cơ quan tư vấn trong và ngoài trường. Hiện nay mỗi năm khoa tuyển sinh khoảng 250 sinh viên, trong đó 150 sinh viên thuộc chuyên ngành Quy hoạch vùng và đô thị, 50 sinh viên cho chuyên ngành Kiến trúc cảnh quan và 50 sinh viên cho chuyên ngành Thiết kế đô thị.

Khoa gồm 6 bộ môn: Quy hoạch Vùng, Quy hoạch Đô thị và nông thôn, Kiến trúc Cảnh quan, Thiết kế đô thị, Sinh thái và quy hoạch môi trường đô thị. Mỗi bộ môn phụ trách một chuyên ngành sâu- là một hợp phần tạo nên hệ thống kiến thức về quy hoạch.

Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội luôn chú trọng cải tiến và đổi mới Chương trình đào tạo KTS quy hoạch. Dưới sự chỉ đạo của Ban Giám hiệu và Hội đồng Khoa học của nhà trường, Khoa Quy hoạch luôn xem xét, cập nhật bổ sung, điều chỉnh chương trình đào tạo. Đây là một công việc tất yếu hàng năm thể hiện tinh thần trách nhiệm của khoa và nhà trường đối với sản phẩm của mình, sự kỳ vọng đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của xã hội về trình độ nguồn nhân lực tri thức trẻ chuyên ngành quy hoạch xây dựng.

3. Thực trạng đào tạo quy hoạch vùng lãnh thổ của khoa Quy hoạch đô thị-nông thôn

Trước năm 2017, ở nước ta tồn tại 2 loại quy hoạch vùng: 1. Quy hoạch Kinh tế xã hội mà đối tượng nghiên cứu là Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội vùng và lãnh thổ; 2. Quy hoạch xây dựng vùng bao gồm: Vùng liên tỉnh, vùng tỉnh, vùng liên huyện, vùng huyện và các vùng đặc thù. Các quy định, yêu cầu về nội dung, thành phần hồ sơ của đồ án quy hoạch xây dựng vùng tuân thủ theo Luật Xây dựng (ban hành năm 2003 và sau này được chỉnh sửa bổ sung năm 2014)

Trong bối cảnh đó, Khoa Quy hoạch đã giảng dạy Quy hoạch xây dựng vùng như một môn khoa học đa ngành, đa lĩnh vực và là một ngành thiết kế tổng hợp nhằm phân bố và tổ chức các hoạt động kinh tế xã hội trên lãnh thổ một cách tối ưu; có quan hệ chặt chẽ với quy hoạch ngành và là cơ sở để lập quy hoạch đô thị và nông thôn. Trong quản lý nhà nước, Quy hoạch vùng là công cụ điều tiết vĩ mô, làm cơ sở lập kế hoạch, triển khai các chương trình, dự án đầu tư, thu hút và sử dụng hợp lý các nguồn lực, đồng thời kiểm soát sự phát triển vùng theo định hướng quy hoạch nhằm đạt được mục tiêu phát triển bền vững.

Sinh viên ở bậc đại học được trang bị cơ sở lý luận, phương pháp luận của quy hoạch vùng; công tác phân vùng; nội dung và phương pháp lập quy hoạch xây dựng vùng và thực hành qua 01 đồ án môn học (Q7) - quy hoạch xây dựng vùng huyện.

Ở bậc sau đại học, Quy hoạch xây dựng vùng tiếp tục được nâng cao hơn những kiến thức, tầm nhìn sâu rộng về tổ chức lãnh thổ, từ đó có thể vận dụng vào các hoạt động thực tiễn và nghiên cứu luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ.

4. Đổi mới chương trình đào tạo phù hợp với quy hoạch tỉnh

Năm 2017, Luật Quy hoạch đã được Quốc hội thông qua và có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2019. Đây là căn cứ pháp lý để các cấp, các ngành lãnh đạo, chỉ đạo toàn diện và thống nhất trong hoạt động quy hoạch. Luật Quy hoạch là công cụ quan trọng giúp Nhà nước hoạch định, kiến tạo động lực, không gian phát triển, bảo đảm tính kết nối đồng bộ giữa quy hoạch cấp quốc gia với quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh, nhằm khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế của đất nước để phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững. Luật Quy hoạch đã làm thay đổi sâu sắc công tác quy hoạch xây dựng nhất là quy hoạch xây dựng vùng tỉnh. Từ năm 2018, Chính phủ chỉ đạo Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương tập trung nguồn lực tổ chức lập quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030 theo quy định của Luật Quy hoạch. Việc này đòi hỏi số lượng lớn các cán bộ chuyên môn cho công tác lập và thực hiện Quy hoạch tỉnh.

Căn cứ vào tình hình thực tiễn, chương trình đào tạo chuyên ngành quy hoạch vùng và đô thị của trường Đại học Kiến trúc Hà Nội cũng có nhiều thay đổi để kịp thời phục vụ yêu cầu cấp bách của công tác quy hoạch tỉnh tại các địa phương trong cả nước.

Các kiến thức được trang bị trong nhà trường dựa trên cơ sở đúc kết từ thực tiễn và tham khảo hệ thống lý thuyết đã được giảng dạy ở nhiều trường đại học trên thế giới. Tuy nhiên công tác giảng dạy Quy hoạch vùng tỉnh trong thời gian qua gặp nhiều khó khăn, vướng mắc do đây là nhiệm vụ mới, phức tạp, lần đầu tiên xây dựng theo phương pháp tích hợp. Trong khi đó các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn chậm ban hành. Các mục tiêu, định hướng phát triển và sắp xếp, phân bổ không gian theo quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng chưa được lập và phê duyệt. Ngoài ra các tỉnh cũng chưa có sự thống nhất về thời kỳ quy hoạch sử dụng đất và quy hoạch xây dựng, cũng như quy hoạch đô thị; kỹ thuật để khớp nối các số liệu, cơ sở dữ liệu còn hạn chế… Vì vậy công tác giảng dạy cũng đòi hỏi linh hoạt, thường xuyên cập nhật và đổi mới, kết hợp các kiến thức khoa học cơ bản của Quy hoạch vùng lãnh thổ với thực tiễn luôn biến đổi, đa dạng và phức tạp của Việt Nam.

Ở bậc đại học vẫn tiếp tục duy trì các môn học lý thuyết và đồ án Quy hoạch vùng theo quy định của Luật Quy hoạch và Luật Xây dựng. Về lý thuyết, chú trọng giới thiệu các vấn đề cơ bản, khái quát về quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh; vị trí và vai trò, mối liên hệ với hệ thống quy hoạch quốc gia; phương pháp tiếp cận tổng hợp, đa chiều, đa lĩnh vực, các yêu cầu về tính khoa học, tính thực tiễn và ứng dụng công nghệ hiện đại của quy hoạch vùng; nguyên tắc định hướng phát triển, sắp xếp không gian và phân bố nguồn lực cho các hoạt động kinh tế - xã hội của tỉnh đồng bộ với quy hoạch cấp quốc gia; liên kết, khai thác và sử dụng hiệu quả hệ thống kết cấu hạ tầng hiện có giữa các ngành và các vùng liên huyện trên địa bàn tỉnh; xác định khu vực sử dụng cho mục đích đặc biệt như quân sự, quốc phòng, an ninh ở cấp tỉnh, liên huyện và định hướng bố trí trên địa bàn cấp huyện. Tăng cường bổ sung các nội dung kinh tế - xã hội, địa lý tự nhiên và phân tích lãnh thổ trong hệ thống các môn học của Bộ môn quy hoạch vùng. Đồ án cho sinh viên đại học vẫn duy trì với quy mô quy hoạch xây dựng vùng huyện, hoặc liên huyện.

Đào tạo sau đại học phát triển cao hơn các kiến thức cho học viên và nghiên cứu sinh về quy hoạch vùng với đối tượng rộng lớn hơn như vùng tỉnh, vùng kinh tế - xã hội đặc thù. Khuyến khích các đề tài luận văn, luận án lựa chọn lĩnh vực quy hoạch vùng với lối tiếp cận tích hợp và tư duy khoa học.

Khoa Quy hoạch cũng dự kiến sẽ mở thêm chuyên ngành mới để kịp thời đáp ứng yêu cầu của công tác quy hoạch vùng trên cả nước. Khác với đào tạo KTS quy hoạch truyền thống trước đây, chuyên ngành Quy hoạch vùng này tuyển sinh đầu vào không yêu cầu thi năng khiếu mỹ thuật mà đích đến là đào tạo sinh viên sau khi ra trường có thể tham gia thực hiện được công tác quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh theo yêu cầu của Luật Quy hoạch trong những năm tới.

5. Kết luận

Đào tạo đội ngũ các cán bộ chuyên môn có thể tham gia hoạt động trong lĩnh vực quy hoạch vùng đáp ứng yêu cầu thực tiễn của đất nước trong thời kỳ mới là nhiệm vụ quan trọng luôn được Khoa Quy hoạch, Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội quan tâm trong những năm vừa qua.

Bộ môn Quy hoạch vùng - Khoa Quy hoạch - đã nghiên cứu và không ngừng hoàn thiện nội dung và chương trình giảng dạy Quy hoạch vùng như một môn khoa học đa ngành, đa lĩnh vực, kịp thời đáp ứng nhu cầu to lớn về đội ngũ các cán bộ chuyên môn tham gia lập và thực hiện quy hoạch tỉnh cho các địa phương trong cả nước.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Bộ môn Quy hoạch vùng - Khoa Quy hoạch ĐT- NT, Đại học Kiến trúc Hà Nội

2. Chương trình đào tạo đại học và sau đại học chuyên ngành Quy hoạch vùng và đô thị - Khoa Quy hoạch ĐT-NT, Đại học Kiến trúc Hà Nội

3. Nghị định 37/2019 NĐ-CP ngày 07/05/2019 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Quy hoạch

4. Nghị quyết 119/NQ-CP về các nhiệm vụ và giải pháp để nâng cao chất lượng và đẩy nhanh tiến độ lập các quy hoạch thời kỳ 2021-2030