Báo cáo Khung định hướng quy hoạch vùng Tây Nguyên thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050

Toàn cảnh cuộc họp. Ảnh: MPI

Tây Nguyên là vùng có 5 tỉnh, gồm: Kon Tum, Gia Lai, Đắk Lắk, Đắk Nông và Lâm Đồng. Đây là địa bàn chiến lược đặc biệt quan trọng, là "phên dậu phía Tây của Tổ quốc", là "nóc nhà của Đông Dương" thuộc khu vực Tam giác phát triển Lào - Việt Nam - Campuchia; có khí hậu, thổ nhưỡng và nhiều tài nguyên, khoáng sản quý hiếm mà không nơi nào có được; đặc biệt là khoảng 1 triệu ha đất đỏ bazan màu mỡ; hơn 3 triệu ha rừng, chiếm 35,7% diện tích rừng cả nước; khoảng 10 tỷ tấn trữ lượng bôxit, chiếm 90% trữ lượng bôxit cả nước.

Tây Nguyên có hệ thống giao thông kết nối với các cảng biển quan trọng của vùng Duyên hải miền Trung, Đông Nam Bộ và là đầu nguồn của 4 con sông lớn gồm: Sông Sê San, sông Srepok, sông Ba và sông Đồng Nai, đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết, cung cấp nước ngọt cho khu vực hạ du của các địa phương thuộc hai vùng Duyên hải miền Trung và Đông Nam Bộ.

Tây Nguyên cũng là vùng có tiềm năng lớn về phát triển kinh tế rừng, chế biến nông lâm sản, khai thác và chế biến khoáng sản, phát triển du lịch gắn với bản sắc văn hóa dân tộc bản địa phong phú và đa dạng.

Nghị quyết số 23-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm quốc phòng, an ninh vùng Tây Nguyên đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã đặt ra mục tiêu đến năm 2030, Tây Nguyên trở thành vùng phát triển nhanh, bền vững dựa trên kinh tế xanh, tuần hoàn; giàu bản sắc văn hóa dân tộc, là điểm đến đặc sắc, hấp dẫn khách du lịch trong nước và quốc tế. Tầm nhìn đến năm 2050, đưa Tây Nguyên trở thành vùng phát triển bền vững, có nền kinh tế xanh, tuần hoàn; một số tỉnh trong vùng thuộc nhóm phát triển khá của cả nước.

Để thể chế hóa Nghị quyết của Bộ Chính trị, đồng thời đưa ra định hướng toàn diện cho phát triển vùng đất có vị trí chiến lược về an ninh, quốc phòng, công tác lập Quy hoạch vùng Tây Nguyên thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã và đang được triển khai quyết liệt.

PGS.TS.KTS Hoàng Vĩnh Hưng- Phó Viện trưởng VIUP trình bày Dự thảo Báo cáo về Khung định hướng Quy hoạch vùng Tây Nguyên thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050.

Ảnh: MPI

Theo dự thảo Báo cáo về Khung định hướng Quy hoạch vùng Tây Nguyên thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 được trình bày tại cuộc họp, vùng Tây Nguyên có điều kiện thuận lợi về đất đai cho phát triển nông nghiệp; có vị trí quan trọng về môi trường, sinh thái: nơi đầu nguồn sinh thủy của các con sông lớn, diện tích rừng lớn; có điều kiện thuận lợi để phát triển du lịch đặc sắc, với đa dạng tài nguyên du lịch gắn với thiên nhiên và các giá trị nhân văn đặc trưng; có nhiều tiềm năng về năng lượng tái tạo.

Tuy nhiên, vùng Tây Nguyên có một số hạn chế về vị trí địa kinh tế (khó khăn về kết nối); trình độ phát triển kinh tế của vùng thấp, hệ thống kết cấu hạ tầng chưa đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và đời sống nhân dân; Mật độ dân cư thấp nhất cả nước, phân bố rải rác; Trình độ, chất lượng nguồn nhân lực của vùng thấp so với bình quân chung của cả nước và các vùng khác; Các yếu tố không ổn định về an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội vẫn còn tiềm ẩn.

Bên cạnh đó, quy mô, trình độ phát triển của vùng thấp nhất cả nước, năng lực cạnh tranh còn hạn chế, nguy cơ tụt hậu so với các vùng khác và cả nước đòi hỏi phải có nhiều nỗ lực, đột phá phát triển; Khả năng thu hút các nguồn lực đầu tư từ bên ngoài hạn chế, các điều kiện hấp dẫn đầu tư trong đó yếu tố về hạ tầng kết nối, nhân lực, môi trường đầu tư kinh doanh là những rào cản chính; Sự gia tăng tần suất, quy mô của thiên tai, dịch bệnh, tác động biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường ngày càng khốc liệt, trong khi các hoạt động kinh tế tiếp tục gia tăng gây áp lực đối với môi trường vùng Tây Nguyên.

Dự thảo Báo cáo Khung định hướng đưa ra mục tiêu tổng quát là phát triển bền vững dựa trên kinh tế xanh; bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc; điểm đến đặc sắc, hấp dẫn khách du lịch. Phát triển kinh tế nông nghiệp hiệu quả cao, dựa trên nền tảng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo; hình thành một số sản phẩm nông nghiệp quy mô lớn có thương hiệu quốc tế gắn với các trung tâm chế biến. Cơ bản hình thành hạ tầng kinh tế - xã hội quan trọng. Hệ thống thiết chế văn hóa được nâng cấp. Giải quyết căn bản vấn đề đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số. Đời sống vật chất và tinh thần của người dân được cải thiện. Bảo vệ, duy trì hệ sinh thái rừng, nhất là rừng đầu nguồn và đa dạng sinh học; an ninh nguồn nước được bảo đảm. Quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội được giữ vững, duy trì ổn định.

Dự thảo đưa ra một số quan điểm về phát triển kinh tế đó là phát triển có trọng tâm trọng điểm, tập trung vào các ngành có lợi thế như nông nghiệp, du lịch, công nghiệp chế biến, năng lượng tái tạo; tạo tăng trưởng kinh tế dựa trên khai thác các nguồn lực và động lực tăng trưởng mới. Chuyển từ sản xuất nông nghiệp sang kinh tế nông nghiệp hiệu quả cao, dựa trên ứng dụng công nghệ cao và chuyển đổi số; từng bước chuyển đổi sang kinh tế xanh.

Phát biểu góp ý cho dự thảo báo cáo khung định hướng, các chuyên gia đánh giá, vùng Tây Nguyên có điều kiện thuận lợi về đất đai cho phát triển nông nghiệp, phát triển du lịch gắn với thiên nhiên và các giá trị nhân văn đặc trưng. Đặc biệt, vùng Tây Nguyên có nhiều tiềm năng về năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, Tây Nguyên cũng đang có những điểm nghẽn cần giải quyết, đó là phân bổ dân cư chưa hợp lý, khai thác sử dụng tài nguyên chưa hiệu quả, hạ tầng kết nối chưa tốt, chất lượng nguồn nhân lực chưa cao, môi trường kinh doanh đầu tư chưa hấp dẫn. Các ý kiến cũng chỉ ra những hạn chế, điểm nghẽn trong phát triển của vùng Tây Nguyên hiện nay và đưa ra những góp ý cụ thể.

Theo ông Vũ Quang Các, nguyên Vụ trưởng Vụ Quản lý quy hoạch, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, về quan điểm, khung định hướng cần phân tích thêm việc Tây Nguyên xa các trung tâm kinh tế lớn để giải quyết bài toán kết nối, liên vùng. Bên cạnh đó, giải quyết điểm nghẽn Tây Nguyên thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, thiếu lực lượng lao động, công nghiệp chưa phát triển. Một trong những vai trò quan trọng của Vùng là hệ sinh thái, an ninh nguồn nước, do vậy khi đặt bài toán phát triển thì việc quy hoạch khu vực bảo tồn, khu vực không phát triển, khu vực hạn chế phát triển phải được làm rõ, giữ vững mục tiêu bảo vệ môi trường.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng phát biểu kết luận. Ảnh: MPI

Phát biểu kết luận cuộc họp, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đánh giá cao các ý kiến phát biểu và đề nghị đơn vị tư vấn cần nghiên cứu, nghiêm túc, tiếp thu tối đa các ý kiến xác đáng với tinh thần cầu thị, lắng nghe để hoàn thiện bản quy hoạch tốt nhất cho vùng Tây Nguyên. Việc lập quy hoạch vùng Tây Nguyên còn nhiều vòng, nhiều cấp lấy ý kiến và từ nay cuối năm phải hoàn thiện. Trước mắt, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng yêu cầu hoàn thành Báo cáo Khung định hướng lần 1 vào ngày 25/8 để kịp thực hiện các bước tiếp theo.

Về các nội dung cụ thể, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đề nghị cần làm rõ hơn vai trò, vị trí, những nét lớn đặc trưng, đặc thù của Vùng này; nét văn hóa đặc sắc và các vấn đề đi theo; các thách thức khó khăn, hạn chế, thách thức của vùng như như: tăng trưởng thấp; liên kết nội vùng, liên vùng còn nhiều vấn đề; là vùng trũng của cả nước về y tế, giáo dục; tỷ lệ che phủ rừng giảm … cần phân tích kỹ hơn. Vấn đề nguồn nước: Cạn kiệt, khô hạn, an ninh nguồn nước; trình độ phát triển, dân trí; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội; những vấn đề tiềm ẩn về quốc phòng, an ninh cần lưu ý khi phân bổ không gian phát triển.

Khung định hướng chưa nêu bật được tính chất của quy hoạch vùng, nhất là tổ chức không gian; chưa làm rõ được các tiểu vùng, các hạn chế, khó khăn, thách thức, điểm nghẽn của các tiểu vùng, các cực tăng trưởng thế nào, các hành lang kinh tế ra sao, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nêu rõ, khi xây dựng quy hoạch vùng Tây Nguyên cần bám sát vào Báo cáo quan điểm chỉ đạo, mục tiêu, định hướng phát triển và định hướng sắp xếp, phân bổ không gian vùng Tây Nguyên thời kỳ 2021-2023, tầm nhìn đến năm 2050; bám sát Nghị quyết số 23-NQ/TW, Nghị quyết số 81/2023/QH15, 15 quy hoạch ngành và hàng loạt quy hoạch tỉnh đã và đang được phê duyệt.

Bộ trưởng cũng lưu ý tới kịch bản phát triển; các ngành ưu tiên; phát triển du lịch; tổ chức không gian;… và yêu cầu cần rà soát các lớp bản đồ về hiện trạng, vấn đề sử dụng đất, phân bổ dân cư, các hoạt động kinh tế, các hiện trạng kết cấu hạ tầng… để đưa ra phân bổ không gian cho các tiểu vùng.

Về hạ tầng giao thông, đô thị, rà soát xem có cần bổ sung các phương thức kết nối, từ đó đưa ra các đề xuất phù hợp với quy hoạch phát triển các ngành, lĩnh vực, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất.

Trên tinh thần đó, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng yêu cầu đơn vị tư vấn cần nghiên cứu, tiếp thu tối đa các ý kiến xác đáng để có bản quy hoạch vùng tốt nhất cho vùng Tây Nguyên thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050./.