Đổi mới phương pháp lập quy hoạch đô thị - Kinh nghiệm từ nước Nga

Tại Nga, đoàn cán bộ của Viện đã tới làm việc với Viện quy hoạch Moscow, nghe giới thiệu một cách tổng quát về hệ thống quy hoạch đô thị tại Nga và thủ đô Moscow, đặc biệt là phương án quy hoạch thủ đô Moscow mở rộng vào năm 2012 từ diện tích 1081 km² lên 2562 km² do nhu cầu phát triển của Moscow. Phần mở rộng này thuộc tỉnh Moscow và được quản lý bởi hai cấp hành chính khác nhau. Trong quy hoạch thủ đô Moscow mở rộng, khi trao đổi không thấy có các đô thị vệ tinh và đô thị hạt nhân mà chủ yếu bản quy hoạch đã chia các vùng riêng biệt để có chính sách quản lý giao thông thích ứng. Viện quy hoạch Moscow đã cung cấp cho đoàn một số tài liệu liên quan đến quy hoạch đô thị tại Nga. Đó là những tài liệu tham khảo quý báu giúp VIUP có cơ sở thực hiện tốt đề tài “Đổi mới toàn diện phương pháp lập quy hoạch đô thị tại Việt Nam”.

Tiếp đó, đoàn đã gặp gỡ và trao đổi với các lãnh đạo của Ủy ban quy hoạch đô thị và kiến trúc thành phố Saint Petersburg. Trao đổi với ủy ban này, đoàn thấy rõ hơn cấu trúc quy hoạch thành phố Saint Petersburg đang được điều chỉnh lại. Trong đó, tập trung bảo tồn khu đô thị lịch sử của Saint Petersburg và mở rộng ra xung quanh. Được biết, Ủy ban quy hoạch đô thị và kiến trúc thành phố Saint Petersburg vẫn là cơ quan quản lý quy hoạch và Viện Quy hoạch Saint Petersburg (Ltd NIIP Gradostroitelstva) là cơ quan triển khai quy hoạch.

Thật bất ngờ khi đoàn đã tới thăm Viện Quy hoạch Saint Petersburg thì thấy văn phòng để biển tên công ty ONHP (Oil and gas egineering). Qua trao đổi, đoàn được biết Viện QH Saint Petersburg hiện có nhân sự dưới 100 người và đã cổ phần hóa trực thuộc ONHP, một công ty hàng đầu trong lĩnh vực thiết kế xây dựng các công trình dầu mỏ và khí đốt kèm theo cung cấp công nghệ lọc hóa dầu tại Nga. Hai bên đã cùng nhau trao đổi về tình hình thực hiện quy hoạch đô thị tại Saint Petersburg nói riêng và Nga nói chung trong thời kỳ chuyển tiếp, cũng như chia sẻ về những khó khăn gặp phải trong thời kỳ đổi mới chuyển sang mô hình kinh tế thị trường.

Lãnh đạo Viện Quy hoạch Saint Petersburg cho biết trong thời kỳ đổi mới, Viện gặp rất nhiều khó khăn cả về đơn đặt hàng của chính phủ cũng như cách tiếp cận thị trường có sự tham gia của kinh tế tư nhân trong quy hoạch, cũng như việc tiếp cận các phương pháp lập quy hoạch hiện đại từ Tây Âu cũng rất hạn chế. Đoàn cán bộ VIUP rất cảm động khi được Viện Quy hoạch Saint Petersburg mang cho đoàn xem tập 7 thuyết minh về hạ tầng kỹ thuật của quy hoạch thủ đô Hà Nội mà Viện này đã giúp Việt Nam thực hiện trong giai đoạn 1975-1978, hiện vẫn được Viện lưu trữ. Đặc biệt, một số cán bộ của Viện đã tham gia vào đồ án quy hoạch thủ đô Hà Nội thời kỳ đó nay vẫn còn công tác tại Viện, đã rất xúc động khi gặp gỡ đoàn cán bộ VIUP. Nhân dịp này, lãnh đạo Viện Quy hoạch Saint Petersburg bày tỏ mong muốn được tham dự lễ kỷ niệm 60 năm thành lập VIUP sẽ tổ chức vào cuối năm nay, đồng thời ngỏ ý hợp tác hai bên trong lĩnh vực quy hoạch bảo tồn và phát triển hệ thống quy hoạch cảng biển.

Đặc biệt, trong chuyến đi này, các chuyên gia VIUP đã tham dự hội thảo tại Viện Quy hoạch quốc gia Nga (RosNIPI), nghe các bài trình bày về hệ thống quy hoạch đô thị tại Nga cũng như các đồ án mà Viện Quy hoạch quốc gia Nga thực hiện trên lãnh thổ nước Nga. Buổi hội thảo đã giúp đoàn hiểu một cách tổng quát về hệ thống quy hoạch đô thị cũng như các quy định pháp luật về phát triển đô thị trên lãnh thổ nước Nga. Những tài liệu hội thảo này sau đó đã được chuyển cho đoàn chuyên gia VIUP làm tư liệu tham khảo. Bên cạnh đó, các chuyên gia Nga đã chia sẻ kinh nghiệm xây dựng thành phố Sochi nơi diễn ra thế vận hội mùa đông 2014.

Trong thời gian làm việc tại đây, hai bên còn tổ chức tọa đàm bàn tròn trao đổi về kinh nghiệm thực hiện quy hoạch đô thị trong thời kì chuyển tiếp, tìm hiểu những nét tương đồng về phương pháp lập quy hoạch đô thị giữa hai quốc gia, đặc biệt là Việt Nam trước đây vốn chịu ảnh hưởng quy hoạch của Liên Xô cũ. Các chuyên gia nước ngoài rất ngạc nhiên vì thấy rằng Việt Nam đã chuyển biến rất nhanh trong công tác đổi mới phương pháp lập quy hoạch đô thị và cũng rất bất ngờ khi biết VIUP đã triển khai rất nhiều loại hình quy hoạch mà các chuyên gia ở Viện Quy hoạch quốc gia Nga chưa có điều kiện tham gia thực hiện như quy hoạch bảo tồn, quy hoạch các khu đô thị mới, các khu resort, thiết kế đô thị, quy hoạch các vùng đô thị lớn như vùng thủ đô Hà Nội, Vùng thành phố Hồ Chí Minh.

Nhằm tìm hiểu công tác đào tạo chuyên ngành quy hoạch, kiến trúc ở Nga, đoàn đã đi thăm trường Đại học Kiến trúc Moscow, được nghe giới thiệu cơ sở vật chất và thực trạng đào tạo tại trường. Đây là trường vẫn duy trì được danh tiếng và chất lượng đào tạo như trước đây. Khi làm việc với ngài giáo sư trưởng bộ môn quy hoạch, ông cho biết đã diễn ra rất nhiều thay đổi trong công tác dạy và thực hành quy hoạch tại Nga. Đặc biệt, ông đã trao đổi về kinh nghiệm giảng dạy lý thuyết mới về quy hoạch đô thị ở Nga. Đoàn cán bộ chuyên gia VIUP có dịp xem đồ án sinh viên đang bảo vệ tốt nghiệp tại đây và nhận thấy phong cách, chất lượng các nghiên cứu rất tốt, đồ án thể hiện đẹp. Tuy vậy, trường này cũng gặp một số khó khăn về kinh phí hỗ trợ cho sinh viên và giáo viên, cho nên trước đây 1 thầy đảm nhiệm đào tạo bốn sinh viên nhưng hiện nay con số này lên tới 10 -12 sinh viên trên một giáo viên. Hai đơn vị đều hi vọng có dịp được cộng tác với nhau trong lĩnh vực đào tạo và nghiên cứu khoa học trong tương lai.

Chuyến đi đã giúp đoàn cán bộ chuyên gia VIUP thu thập được tài liệu và kiến thức cũng như những kinh nghiệm quý báu trong công tác quy hoạch tại lãnh thổ Nga để triển khai thực hiện đề tài nghiên cứu nói trên cũng như mở ra cơ hội hợp tác với các đơn vị đó trong việc thực hiện các đồ án quy hoạch đô thị tại Việt Nam.

Một số hình ảnh của VIUP tại Nga