Chuyên gia bàn giải pháp đột phá cho quy hoạch đô thị nông thôn trong kỷ nguyên mới

Toàn cảnh hội thảo. Ảnh: Nguyên Khánh.

Nhận diện những vấn đề cốt lõi

Phát biểu khai mạc tại hội thảo, TS Hán Minh Cường, Viện trưởng Viện Khoa học Công nghệ Xây dựng ACUD (Viện AIST) nói, cả nước đã hoàn tất việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy và đơn vị hành chính theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Cùng đó, Luật Quy hoạch đang được nghiên cứu sửa đổi toàn diện nhằm tháo gỡ vướng mắc, khơi thông nguồn lực và kiến tạo không gian phát triển mới. Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn cũng được ban hành.

Những thay đổi đó mang lại cả cơ hội và thách thức chưa từng có đối với công tác quy hoạch và quản lý phát triển đô thị, nông thôn. Việc không còn cấp huyện sẽ tác động trực tiếp đến hệ thống quy hoạch, đòi hỏi tư duy, phương pháp và công cụ tiếp cận mới để đảm bảo tính liên tục, đồng bộ và hiệu quả trong quản lý Nhà nước.

"Viện AIST tổ chức hội thảo hôm nay nhằm tạo một diễn đàn khoa học uy tín, nơi các chuyên gia, nhà quản lý, nhà khoa học và doanh nghiệp cùng thảo luận, phân tích tác động của việc tổ chức chính quyền địa phương hai cấp đến hệ thống quy hoạch, từ đó nhận diện các vấn đề cốt lõi và đề xuất những giải pháp đột phá, nâng cao hiệu quả công tác quy hoạch trong bối cảnh mới", TS Hán Minh Cường cho hay.

Theo PGS.TS.KTS Trần Trọng Hanh, nguyên Hiệu trưởng Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, nguyên Vụ trưởng Vụ Kiến trúc Quy hoạch (Bộ Xây dựng), bối cảnh "Cải cách thể chế Quy hoạch và Quản lý đô thị trong điều kiện tổ chức chính quyền địa phương hai cấp" chịu tác động từ những thay đổi trong chính sách và chiến lược, từ các nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ về việc sửa đổi Hiến pháp, tổ chức chính quyền địa phương hai cấp và sắp xếp lại đơn vị hành chính cấp tỉnh. Thêm vào đó là sự tác động trực tiếp từ những luật quy hoạch hiện hành và mới ban hành.

Để cải cách thể chế quy hoạch và mô hình quản lý đô thị, PGS.TS.KTS Trần Trọng Hanh đưa ra các giải pháp. Về phân loại đô thị, cần một bảng phân loại mới (gồm Siêu thành phố, Thành phố cực lớn, Đô thị lớn, Đô thị trung bình và Đô thị nhỏ), dựa trên quy mô dân số và cấp quản lý.

Về hệ thống quy hoạch đô thị và nông thôn, cần hệ thống quy hoạch theo cấp lãnh thổ, đặc điểm và đối tượng lập quy hoạch, gồm quy hoạch chung, quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết và những quy hoạch khác.

PGS.TS.KTS Trần Trọng Hanh nhấn mạnh, công tác quy hoạch và phát triển đô thị đã được cải cách và cần tiếp tục cải cách để đáp ứng xu hướng thời đại, điều kiện thực tiễn.

Trình bày tham luận "Phương án tổ chức không gian và quy hoạch hệ thống đô thị, khu chức năng tỉnh Quảng Ninh đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050", ông Nguyễn Văn Lâm, Phó tổng giám đốc Công ty Cổ phần Tập đoàn S-Group Việt Nam cho rằng, tỉnh Quảng Ninh, với tốc độ đô thị hóa nhanh và không gian phát triển vượt khỏi giới hạn hành chính cấp huyện, đang đối mặt những vấn đề như chồng chéo quản lý, phân mảnh đầu tư và thiếu điều phối thống nhất.

Theo ông Lâm, vấn đề đặt ra là phải tái cấu trúc không gian đô thị theo hướng tích hợp, liên kết vùng, hình thành các trung tâm đô thị vùng cấp tỉnh và mô hình "liên xã - liên phường trực thuộc tỉnh".

Để giải quyết những thách thức, ông Lâm đưa ra một số bài học kinh nghiệm quốc tế. Pháp đã cải cách hành chính theo mô hình "liên xã liên phường - đô thị vùng" để giảm sự phân mảnh trong quản lý. Singapore có chính quyền đơn cấp, phân khu chức năng theo không gian chứ không theo ranh giới hành chính…

Trên cơ sở đó, ông Lâm đề xuất phương án tổ chức không gian và quy hoạch hệ thống đô thị cho Quảng Ninh thay vì ba vùng đô thị như quy hoạch đã phê duyệt, đề xuất phân tỉnh thành bốn vùng trong bối cảnh không còn cấp huyện: Vùng đô thị trung tâm, vùng đô thị động lực biển, vùng sinh thái đồi núi phía Tây Bắc, vùng đô thị biên giới.

Đồng thời, ông đề xuất định hướng phát triển đô thị theo mô hình "Đa trung tâm - hai cực tăng trưởng" với trung tâm hạt nhân là Hạ Long, hai cực tăng trưởng chiến lược là Móng Cái và Vân Đồn; áp dụng mô hình TOD (Transit-Oriented Development) để tổ chức lại không gian đô thị theo trục giao thông, tạo ra các cực tăng trưởng mới.

Bàn về "Quy hoạch nông thôn cấp xã trong điều kiện tổ chức chính quyền địa phương hai cấp", TS.KTS Lương Tiến Dũng, Phó trưởng khoa Quy hoạch, Trưởng bộ môn quy hoạch vùng (Trường Đại học Kiến trúc) cho biết, quá trình cải cách quy hoạch nông thôn ở Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn, từ cải cách ruộng đất trước năm 1986 đến việc tập trung nông thôn xanh, thông minh và chuyển đổi số trong giai đoạn 2025 - 2035.

Trong bối cảnh tổ chức chính quyền địa phương hai cấp, các thị trấn đô thị loại V, VI được sáp nhập và trở thành xã, dẫn đến quy mô dân số và đất đai của xã lớn hơn và cấu trúc đa dạng hơn. Do đó, cần xem xét bổ sung quy hoạch tiểu vùng hoặc vùng liên xã trong quy hoạch cấp tỉnh, vì không còn quy hoạch xây dựng vùng liên huyện.

Về phương pháp luận và mô hình quy hoạch chung xã, TS Lương Tiến Dũng đề xuất áp dụng các lý thuyết về phân vùng, tổ chức hệ thống dân cư, trung tâm dịch vụ, hạ tầng kỹ thuật và bảo vệ môi trường sinh thái.

Cụ thể, cần phân định những khu vực dân cư gắn với trung tâm dịch vụ, văn hóa, giáo dục và y tế cấp cơ sở. Việc tổ chức các điểm dân cư cần đảm bảo sự cân đối giữa cơ cấu cư dân với sản xuất, hạ tầng và tài nguyên. Ngoài ra, tập trung phát triển du lịch nông thôn và phát huy giá trị của hệ thống không gian xanh.

TS Lương Tiến Dũng cho rằng, quy hoạch và phát triển nông thôn đã được cải cách lớn và là nhiệm vụ cấp bách tại các địa phương. Vì vậy, cần tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý, bổ sung những quy định dưới luật và quy chuẩn quốc gia, cũng như tăng cường đào tạo nguồn nhân lực để nâng cao hiệu quả công tác quy hoạch.

Với mục tiêu đưa Hải Phòng thành thành phố mang tầm vóc toàn cầu, đại diện Viện Quy hoạch thành phố Hải Phòng đề xuất cấu trúc thành phố này theo mô hình đô thị đa cực, mô hình TOD (Phát triển định hướng giao thông công cộng) và cấu trúc đô thị tuyến tính.

Theo đó, các trụ cột kinh tế chính của thành phố được xác định bao gồm: Kinh tế biển, công nghiệp công nghệ cao, cảng biển - logistics, du lịch - thương mại, công nghiệp sinh thái, dịch vụ chất lượng cao, đô thị xanh và nông nghiệp hàng hóa ứng dụng công nghệ cao.

Đại diện Viện Quy hoạch thành phố Hải Phòng cho hay, quy hoạch sẽ hướng tới việc tái cấu trúc không gian đô thị vùng duyên hải Bắc Bộ, kết nối những trụ cột phát triển để tạo thành một trục liên hoàn, bền vững. Không gian đô thị sẽ được mở rộng theo hướng thông minh, đa trung tâm, gắn kết hạ tầng để thu hút dân cư và đầu tư. Mục tiêu là xây dựng thành phố Hải Phòng mới với khát vọng "Liên kết để dẫn đầu - United to lead".